Η στρούγκα

Η στρούγκα και το άρμεγμα

" Το  άρμεγμα είναι η σπουδαιότερη δουλειά του τσοπάνη".

Όλος ο καυγάς γι' αυτό το πάπλωμα είναι . Για να πάρει ο τσοπάνης το γάλα , παραδέρνει χρονικής σα σκύλος πέρα δώθε.

Πως  θ' αρμέξει όμως τόσα πρόβατα με τη σειρά ένα- ένα ;  αν μείνει ανάρμεχτο κάποιο  βλέπεις ,  χάνει και το γάλα. Καίγετε, όπως έλεγαν οι παλιότεροι.

Εύκολο βέβαια δεν είναι μοναχός του να τα καταφέρει . Όταν ήταν λίγα,( που συνήθως λίγα ήταν στο χωριό μας) μπορούσε πιο εύκολα να τα καταφέρει, ακόμα και μόνος του.       

Όταν όμως τα  γαλάρια ήταν πολλά ,  χρειαζόταν και πολλά χέρια  για το άρμεγμα .

Δύο , τρεις ή  και περισσότεροι αρμεχτάδες . Χρειάζονται κι άλλοι , που θα οδηγούν τα γαλάρια στους αρμεχτάδες .Να μην τ' αφήνουν να ξεκόβει το ένα σιαδώ και τ' άλλο σιακεί , να τα βάνουν στη  σειρά για να μπορέσουν  να τα αρμέξουν.

Αυτή η ανάγκη έκανε τον τσοπάνη  να φτιάξει  τη  σ τ ρ ο ύ γ κ α .

Οι τσοπάνηδες , λίγο πέρα απ' το κονάκι τους , σε μέρος που να είναι λάκκα , χτίζουν  ένα στρογγυλό τοίχο συνήθως,  ή όπως βόλευε ο τόπος. Ο τοίχος ήταν φτιαγμένος  από πέτρες, που στο χωριό μας είχε μπόλικες.

Σε  ύψος περίπου ένα μέτρο, ίσως λίγο ψιλότερο όταν είχαν και  γίδια.

Όταν είχαν λίγα ζώα, έφτιαχναν τη στρούγκα με ένα άνοιγμα για  είσοδο και έξοδο.

Βάζανε τα ζώα μέσα και ο τσοπάνης τα άρμεγε ένα- ένα ( τσαγκδέικα) . Επειδή αυτά ήταν λίγα και εκείνος  τα γνώριζε καλύτερα και από τα παιδιά του, καθώς περνούσε τις περισσότερες ώρες μαζί τους, ήταν πολύ δύσκολο να ξεχάσει κάποιο.        

Όταν τα ζώα ήταν πολλά, η στρούγκα είχε δύο ανοίγματα. Το πίσω για να μπαίνουν τα ζώα , που οδηγούσαν αυτοί που θα τα  (κένταγαν) και το μπροστινό που γινόταν το άρμεγμα.

Το μπροστινό μέρος το έλεγαν  ΄΄στρογκόλυθο΄΄. Έβαζαν κάτω,  στο έξω μέρος από το άνοιγμα, μία  ή δύο στρογγυλές πέτρες. Αυτά ήταν τα σκαμνιά που καθόταν οι αρμεχτάδες. Μπορούσε να αρμέγει ένας, ή και δύο, ο ένας από εδώ, ο άλλος από έκει.

Αν η στρούγκα είχε μπροστά δύο σρογκόλιθα, μπορούσαν να αρμέγουν και τέσσερεις.

Εκεί περίμεναν τις προβατίνες ή τις γίδες και όταν περνούσαν από μπροστά τους, τις έπιαναν και τις αρμέγανε με τη σειρά. Με αυτό τον τρόπο ήταν σίγουροι πως δεν θα ξεχάσουν καμία.

Καθισμένοι λοιπόν στο λιθάρι, ανοίγουν τα πόδια του ζώου, πιάνουν τα ΄΄μαστάρια΄΄ με τα δυο τους χέρια και αρχίζουν το άρμεγμα. Το γάλα χύνετε μέσα στην καρδάρα, γεμίζει μια, δυο, τρείς  ώσπου να τελειώσουν όλα.

Στο τέλος το γάλα το στράγγιζαν, γιατί κατά τη διαδικασία του αρμέγματος, πέφτανε μέσα στην καρδάρα, τρίχες, φύλλα, ΄΄τσάχαλα΄΄ , αλλά και επειδή  τα ζώα δεν είχαν καθόλου καλούς τρόπους,  κερνούσαν τον τσοπάνη και ΄΄κανένα μεζεδάκι΄΄   που αν δεν προλάβαινε να αντιδράσει, κατέληγε και αυτό μέσα στο γάλα του.

Όταν το ζώο ήταν ζωηρό,  έσκυβαν το κεφάλι τους  και το έβαζαν κόντρα  στον πισινό του ζώου,  για να μπορέσουν να το κουμαντάρουν και κυρίως  να μην τους χύσει το γάλα.

Το άρμεγμα δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Μόνο όποιος έπιασε με τα χέρια του, τα ΄΄μαστάρια΄΄  μιας προβατίνας και προσπάθησε να της πάρει το γάλα, έχει διαπιστώσει τη δύναμη που χρειάζεται να βάλει. Φυσικά το σημαντικότερο είναι η τεχνική.  

Δεν  πρέπει να κάνεις το ζωντανό να πονέσει την ώρα του αρμέγματός, γιατί το ζώο και  χοροπηδάει και  σφίγγετε και το γάλα δεν κατεβαίνει.

Αν δεν το κατέχεις, εσύ βάζεις δύναμη να κατέβει το γάλα και αυτό ανεβαίνει προς τα πάνω. 

Άντε να έχεις να αρμέξεις, 50 – 100 ζώα, να δεις  τι  ιδρώτα έχεις να χύσεις.

Οι περισσότεροι θεωρούμε τη δουλειά του τσοπάνη εύκολη.

Ίσως επειδή δεν χρειάζεται ιδιαίτερη  μόρφωση για να κάνεις αυτό το επάγγελμα. Όμως και γνώσεις χρειάζονται και πολύ σκληρή και δύσκολη δουλειά είναι.

Φυσικά η δουλειές του τσοπάνη είναι πολλές, αλά μιας και μιλάμε για το άρμεγμα, το σίγουρο είναι πως για να τα καταφέρεις καλά, χρειάζονται και  χέρια δυνατά, αλλά  και να το λέει η καρδιά σου.  

ΠΟΡΤΗ 23-10-2014

Επιμέλεια συλλογής στοιχείων

Μήλιος Θωμάς